Istorijski pregled
Teritorija kroz istoriju Pouzdani podaci o prvim naseljima u Homolju – opštini Žagubici ne postoje. Prvi pisani izvori javljaju se u XV veku, ali sa podacima koji ne daju potpunu sliku o naseljima ovog dela istočne Srbije.
Prvi sačuvani katastarski popis Homolja datira iz 1467. godine. U tom popisu Braničevskog subašiluka navedene su oblasti: Lučica, Ždrelo, Pek, Homolje, Zvižd, Resava i Ravanica sa naseljima i lokalitetima. Pošto slični domaći izvori iz vremena samostalne srpske države ne postoje, ovaj popis ima izuzetnu važnost jer je njime prikazano zatečeno stanje stanovništva i teritorije Homolja prilikom turskog osvajanja.
Popis naselja Homolja 1467. godine iako dosta nejasan, navodi lokacije nekoliko sela među kojima su se pojavljivali različiti nazivi za ista sela (Žabukovica – Žabukica, Topolovo –Topola, Zagrađe – Zagraci, Izvar – Izvarica), što govori u prilog činjenici da je popis u to vreme radilo više osoba u različito vreme pa otud i ovakve zabune. Žagubica spada u starija Homoljska naselja, iako se pod ovim imenom pominje tek 1735. godine. Na kartama Braničevskog teftera 1467. godine na lokaciji sadašnje Žagubice ucrtano jedno od najmanjih homoljskih sela Jabukovica.
Po narodnoj tradiciji Žagubicu su osnovali Grbići, koji su se na ove prostore naselili iz ravne Sjenice sa porodicom Stošića, odmah po propasti srpskog carstva na Kosovu. Razvoj Žagubice i njenih naselja pouzdanije se može pratiti od 1733. godine, kada je pod nazivom Vrelo (najverovatnije sinonim za Žagubicu), imala 25 domova. U to vreme u čitavom Homolju bilo je 10 sela sa ukupno 155 domova. Raseljavanjem Trga, prvobitnog centra Homolja, posle 1735. godine, Žagubica preuzima ulogu centra i od tada postaje glavno trgovačko i upravno naselje ove oblasti. Žagubica se kao tržište razvija tek početkom XIX veka, a 1845. godine, dobija prvu školu u ovom kraju.
Status varošice Žagubica dobija 1871. godine. Krajem XIX i početkom XX veka Žagubica je u velikoj razvojnoj ekspanziji. Podelom Istočne Srbije na okruge 1896. godine, Žagubica postaje upravno središte sreza Homoljskog, koji je pripadao požarevačkom okrugu sa 17 naseljenih mesta. O brzom razvoju Žagubice govore i podaci da je 1890. godine imala 2.500 stanovnika i 500 domaćinstava, 1910. godine 616 domaćinstava i 3.106 stanovnika.
Pored trgovačkog i upravnog značaja (sedište Homoljskog sreza), 1922. godine postaje i finansijsko središte osnivanjem Homoljske banke. U periodu između dva svetska rata Žagubica i dalje zadržava svoje ranije funkcije. Najveći deo stanovništva u to vreme bavi se poljoprivredom posebno stočarstvom zbog čega ovo naselje, pa i čitavo Homolje, ne uspeva da ide u korak sa ostalim gradovima i varošima u Istočnoj Srbiji. Žagubica i Homolje u to vreme doživljaju stagnaciju jer se u uslovima slabe saobraćajne povezanosti nalazi u zaleđu gradskog centra ovog dela Srbije, odnosno danas sedišta Braničevskog okruga – Požarevca.
Industrijski razvoj posle drugog svetskog rata zaobišao je opštinu Žagubica pa se i ekonomska struktura stanovništva nije bitnije menjala u odnosu na prvu polovinu dvadesetog veka. Usporeni razvoj Žagubice (sve do kraja šesdesetih godina) bio je uslovljen odsustvom industrije i saobraćajnicama sa okolnim gradovima i opštinama što se neminovno odrazilo i uticalo na sve sfere života i rada u ovoj opštini Istočne Srbije.
Bitnije promene u razvoju Žagubice zabeležene su od sedme decenije prethodnog veka kada se događaju kvalitativne promene u privrednoj i socijalnoj strukturi sa početnim obeležjima korišćenja prirodnih resursa i njihovim stavljanjem u funkciju razvoja. Nažalost dinamika razvoja nije omogućila da se Žagubica razvije i postane ekonomski moćnija u kojoj bi stanovništvo živelo kvalitetno, a standard života bio na nivou proseka okruga i republike.